حاشیه سازی برای دوز دوم - ورزش من و تو

همین تعداد هم برای شهفرایندان خوشبین باعث دلگرمی است، اگر نخواهیم خودمان را با کشورهایی مقایسه کنیم که احتمالا دچار مسائل ما نیستند، وگرنه جایگاه ما در میان فهرست کشورهای منطقه قابل توجه نیست.

به عنوان مثال ما درحالی نزدیک به 5 درصد از جمعیت مان را واکسینه کرده ایم که این درصد برای کشورهای امارات متحده عربی، قطر و بحرین بالای 50 درصد و برای ترکیه بیش از 20 درصد و برای جمهوری آذربایجان بیش از 15 درصد است.

این قیاس در مقابل کشورهای اروپایی با جمعیتی مشابه و بالاتر از ایران هم نتیجه یکسانی دارد، تازه ترین آمارهای دنیای گواهی می دهد بیش از 51 درصد از جمعیت کشور چین واکسن زده اند یا آلمان 41 درصد جمعیتش و هند هم نزدیک به 14 درصد از کل جمعیتش را واکسینه کرده است.

از کندی فرایند واکسیناسیون در ایران که بگذریم حالا چالش دیگری سر راه واکسیناسیون عمومی قرار گرفته است، چالشی به نام توقف واکسیناسیون به دلیل اتمام واکسن! اولین بار این موضوع چند روز پیش در اطلاعیه دانشگاه علوم پزشکی شیراز منتشر شد.

در این اطلاعیه آمده با توجه به اتمام محموله های دریافتی واکسن تا اطلاع ثانوی واکسیناسیون علیه کرونا ویروس انجام نمی شود.

خیلی زود مشابه این پیام از سوی مسؤولان خوزستانی هم تکرار شد و دبیر شورای سلامت اهواز هم از ادامه توقف واکسیناسیون به علت اتمام موجودی واکسن خبر داد. دیروز هم ویدئویی در فضای مجازی دست به دست می شد که نشان از توقف واکسیناسیون در یکی از پایگاه های سلامت تهران داشت.

از چگونگی توزیع واکسن و دلایل احتمالی کمبود آن هم که بگذریم، مهم ترین سوال این است که به کار دریافت تدبیری برای نگه داشتن سهمیه به تعداد افرادی که دوز اول را زده اند، چقدر سخت بوده که مسؤولان وزارت بهداشت از آن عاجز بوده اند؟ و مهم تر این که حالا تکلیف همان عده معدودی که دوز اول را زده اند چه می شود؟

چند نفر واکسن زده اند؟

تازه ترین آمارهای وزارت بهداشت و درمان پیرو فرایند واکسیناسیون در ایران حکایت از این دارد که تا دیروز کمی بیش از چهار میلیون و 203 هزار نفر دوز اول واکسن کرونا را در کشور دریافت کرده اند و از این تعداد 619 هزار و 795 نفر پیروز به دریافت دوز دوم هم شده اند. با این حساب تا دیروز کمی بیشتر از چهار میلیون و 823 هزار نفر پیروز به دریافت واکسن کرونا شده اند. اگر این عدد را ملاک واکسینه شدن افراد بدانیم، با این حساب نزدیک به 5.8 درصد جمعیت 83 میلیونی ایران در برابر ویروس کرونا واکسینه شده اند.

نکته این است که در حالی خبر از اتمام سهمیه واکسن از گوشه و کنار به گوش می رسد که اولویت های وزارت بهداشت در رابطه با واکسیناسیون، در برنامه عمومی آن وزارتخانه تا پایان سال منتشر شده است. اما حالا با اتمام واکسیناسیون 80 ساله ها و در میانه واکسیناسیون افراد بالای 75 سال این فرایند اگر نگوییم متوقف، دچار اختلال شده است.

چه واکسن هایی در ایران تزریق می شود؟

جست وجوی آمار و اعداد در حرف های مسؤولان آنقدر پر از مشقت است که باید از خیر آن گذشت، در بازه زمانی یک ماهه اعداد متفاوتی از زبان آنها در رابطه با ورود واکسن به ایران مطرح شده، به همین دلیل نمی توان به درستی این داده ها استناد کرد.

آمارهای رسمی سازمان گمرک وابسته به وزارت اقتصاد اما نشان می دهد در بازه زمانی 15 اسفند سال 99 تا 26 اردیبهشت امسال پنج میلیون و 647 هزار و 800 دوز واکسن کرونا وارد ایران شده است.

براساس این جدول، یک میلیون و 650 هزار دوز از این تعداد مربوط به واکسن سینوفارم چین است، 720 هزار دوز آن اسپوتنیک وی ساخت روسیه است، 700هزار دوز آن با برچسب کواکس کره جنوبی و یک میلیون و 452 هزار دوز آن با برچسب کواکس ایتالیایی وارد ایران شده است که احتمالا همان واکسن آسترازنکاست و بالاخره 125 هزار دوز آن مربوط به واکسن بهارات کشور هند است.

در فهرست منتشرشده از سوی سازمان گمرک، در رابطه با یک میلیون دوز واکسن وارد شده دیگر، نوشته شده است خارجی که تعیین نیست از چه کشوری بوده و مربوط به چه نوع واکسنی است. از این تعداد بیشترین سهم مربوط به واکسن آسترازنکا با بیش از دو میلیون دوز است و پس از آن سینوفارم چین، اسپوتنیک روسیه و بهارات هند قرار دارند.

علت کمبود واکسن در کشور چیست؟

هر چند کیانوش دنیاپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو در پی خبر توقف واکسیناسیون از افرادی که دوز اول را زده اند و برای دوز دوم واکسن در اختیار نداشته اند، عذرخواهی کرده است اما دیروز علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا باصراحت اعلام کرد: تزریق واکسن کرونا در کشور متوقف نشده است.

البته پیش از او عاطفه عابدینی، دبیر کمیته علمی کشوری کرونا با پذیرش تلویحی توقف فرایند واکسیناسیون، از تلاش وزارت بهداشت برای تزریق به موقع دوز دوم واکسن کرونا خبر داده بود. او البته به بازه طولانی فاصله زمانی دوز اول و دوم هم اشاره و اعلام کرده است دوز دوم ان شاءا... به موقع خواهد رسید. اما از حرف های دیروز علیرضا رئیسی می توان دلیل تاخیر یا توقف در فرایند واکسیناسیون را متوجه شد.

او دیروز در نشست روزانه خود اعلام کرد: اوایل هفته گذشته قرار بود یک محموله واکسن شامل سه میلیون دوز از یکی از کشورها به دست ما برسد و فرایند واکسیناسون به خوبی پیش می رفت، اما چون آن محموله با تاخیر روبرو خواهد شد، برنامه ما این است که فعلا برای افراد 70 سال به بالا هم دوز اول و هم دوز دوم واکسن تزریق شود.

این در حالی است که بسیاری از افراد بالای 70 سال با دریافت پیامک نوبت تزریق دوم به پایگاه های سلامت مراجعه کرده اند و با خبر اتمام واکسن رو به رو شده اند. این ماجرا آنقدر رایج بوده که حتی کیانوش دنیاپور هم از آنها عذرخواهی کرده است! خبر خوب در این زمینه اما مربوط به نزدیکی صدور مجوز استفاده از واکسن ایرانی است.

رئیسی از جلسه کمیته اخلاق در پژوهش و کمیته های بالینی خبر داده که امروز و فردا برگزار می شود و گفته است؛ آخرین خبری که دارم این است که فاز اول و دوم واکسن ایرانی از جمله برکت، پیشرفت خوبی دارد و اگر بتوانیم روز دوشنبه مجوز مصرف اضطراری بگیریم، به این معنی است که می توانیم از واکسن تولید داخل استفاده کنیم.

این موضوع از جایی امیدبخش است که بدانیم ظرف این هفته حدود یک میلیون دوز واکسن تولید داخل در اختیار وزارت بهداشت و درمان قرار خواهد گرفت.

فاصله زمانی بین تزریق 2 دوز

آمارها نشان می دهد در حالی بیش از چهار میلیون نفر دوز اول واکسن کرونا را تزریق کرده اند که تنها 619 هزار نفر از آنها پیروز به دریافت دوز دوم شده اند.

به این مفهوم که بیش از 3.5 میلیون نفر حالا در فاصله زمانی بین دوز اول و دوم قرار دارند، سوال مشترک همه آنها هم احتمالا این است که فاصله زمانی استاندارد بین تزریق دو دوز چند روز است و مهم تر این که اگر این فاصله بگذرد آیا تاثیر دوز اول از بین می رود؟ مینو محرز، متخصص بیماری های عفونی معتقد است اگر واکسن نرسد و دوز دوم به زودی تهیه نشود، احتمالا افراد دوباره باید فرایند واکسیناسیون را از ابتدا شروع کنند! هر چند این حرف های محرز با ذکر این نکته مهم عنوان شده که فاصله استاندارد میان دو دوز در واکسن های موجود متفاوت است.

کیانوش دنیاپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو اما معتقد است نباید نگران بود، چراکه این فاصله زمانی تعیین شده در واقع بهترین فاصله نیست و حداقل فاصله است؛ به طوری که می توان تا سه ماه هم بین تزریق دو دوز برخی واکسن ها فاصله گذاشت. اما علیرضا بیگلری، رئیس انستیتو پاستور ایران معتقد است این مساله را که اگر فاصله ای میان دوز اول و دوم اتفاق بیفتد، اثربخشی واکسن از بین می رود، نباید به عنوان یک قانون کلی مدنظر قرار بدهیم.

او به جام جم می گوید: نشانه این ادعا هم طولانی شدن زمان دریافت دوز اول و دوم واکسن آسترازنکا از 4 به 12 هفته است و این موضوع در رابطه با برخی دیگر از واکسن ها هم مسبوق به سابقه است. به گفته رئیس انستیتو پاستور ایران، به لحاظ فنی هم طولانی تر شدن فاصله تزریق دوز اول و دوم توجیه دارد. به این مفهوم که اثر بخشی و ایمنی زایی واکسن در فاصله طولانی تر بین دو دوز بیشتر و بهتر بوده است.

او می گوید: به طور مستند در رابطه با دو واکسن آسترازنکا و اسپوتنیک توصیه به فاصله بیش از دو ماهه بین تزریق دو دوز شده است.

استفاده از واکسن ترکیبی برای دوز دوم

دسترسی نداشتن به دوز دوم واکسن کرونا در چند روز اخیر باعث طرح این سوال شده که برخی هم از آن به عنوان یک ایده یاد کرده اند. این که آیا می توان از انواع مختلف واکسن در دوز اول و دوم استفاده کرد؟ مینو محرز در این رابطه به مطالعه ای اجرا شده در آمریکا اشاره می کند و معتقد است اثربخشی این ایده نیاز به بررسی بیشتر دارد.

او می گوید: تحقیقاتی که در کشورهای دیگر اجرا شده، نشان می دهد تزریق یک واکسن متفاوت برای دوز دوم چندان اشکالی ندارد اما آنها برای واکسن های خودشان این مطالعات را انجام داده اند و با وجود این هم هنوز به یک نتیجه قاطع نرسیدند که امکان انجام چنین کاری وجود دارد یا نه.

عاطفه عابدینی، دبیر کمیته علمی کرونا هم به این موضوع اشاره کرده و گفته است: شاید بتوانیم از پلتفرم های یکسان، واکسن را جایگزین کنیم. به عنوان مثال واکسن سینوفارم که از یک ویروس کشته شده و غیرفعال است، شاید بتوان واکسن دوز دوم را با واکسنی که از همین پلتفرم استفاده کرده، جایگزین کرد. این موضوع اما در کلام علیرضا بیگلری یک ایده پیروز عنوان می شود.

رئیس انستیتو پاستور ایران به جام جم می گوید: نه به دلیل محدودیت در دسترسی که یکی از ایده های آینده این است که بتوانیم از ترکیب واکسن ها در دوز اول و دوم استفاده کنیم. اما این موضوع فعلا در دست بررسی است و هنوز مجوز قانونی اجرای این ایده اخذ نشده است. از آنجا که در ایران به این حوزه معمولا غیرعلمی نگاه می شود، این ایده هم احتمالا با این سوال رو به رو خواهد بود که به واسطه محدودیت در دسترسی واکسن به آن رسیده ایم، در حالی که پشتوانه استفاده ترکیبی واکسن ها کاملا بر مبنای علمی است. با این کار نه تنها معایب این فرایند کمتر بلکه محاسن این ایده هم بیشتر می شود.

استفاده از واکسن ایرانی به عنوان دوز دوم

در میان واکسن های موجود در دنیا تعداد محدودی از آنها به صورت تک دوزی طراحی شده اند که شاید معروف ترین آنها واکسن جانسون ان جانسون باشد.

آن طور که علیرضا بیگلری به جام جم می گوید، اساسا درصد ایمنی بخشی برخی از واکسن ها با تزریق یک دوز به صورت مطلوب نیست، به همین دلیل بسیاری از واکسن ها با تزریق در دو دوز، سعی در بهبود بیشتر تاثیر واکسن و افزایش ایمنی بخشی آن هستند. اما برای یافتن پاسخ این که برای کدام یک از واکسن های موجود می توان از واکسن ایرانی استفاده کرد، باید تخصصی تر به این موضوع نگاه کرد.

آن طور که مینو محرز می گوید این ماجرا در رابطه با واکسن سینوفارم چینی صدق پیدا می کند. او معتقد است چون واکسن کووایران از نظر ساختاری شبیه سینوفارم است، می توان از آن به عنوان دوز دوم استفاده کرد. اما ساختار واکسن های استرازنکا و اسپوتنیک متفاوت است و نمی توان از واکسن های ایرانی برای دوز دوم این واکسن ها استفاده کرد.

میثم اسماعیلی - جامعه / روزنامه خبرنگاران