گزارش، بازداشت تصادفی دو خبرنگار رادیو آزادی در تاجیکستان و برآورد ها از تداوم بحران پیشین - ورزش من و تو

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، رسوایی ها و افشاگری های ماه های اخیر از سوی محافل غربی علیه صفحه تاجیکی رادیو آزادی که در نهایت با با برکناری ساجده میرزا و عباس جوادی از برنامه آسیای مرکزی و صفحه تاجیکی این رسانه و اعمال برخی اصلاحات در رویکردها و روندهای آن همراه شد، یکی از تحولات مهم رسانه ای تاجیکستان در سال های اخیر به شمار می رود. پس از آن انتظار می رفت که مشی محافظه کارانه و مدارا با دولت تاجیکستان که در فعالیت های چند سال اخیر رادیو آزادی مشهود بود، کنار گذاشته شده و فرایند بازیابی اعتبار از دست رفته، به واسطه یک دوره انتقادی و متفاوت صورت پذیرد. با این حال، دولت تاجیکستان نیز که از این فرایند به خوبی آگاه بود، مکانیزم های پیشگیرانه ای را در این زمینه به اجرا در آورد. عدم اعطای مجوز خبرنگاری و عدم تمدید مجوزهای پیشین، یکی از اقداماتی بود که از سوی وزارت امور خارجه تاجیکستان در قبال رادیو آزادی صورت گرفت.

بعد از سفر جیمی فلای، مدیر کل رادیو آزادی به دوشنبه و دیدار با شماری از مقامات تاجیک از جمله سراج الدین مهرالدین، وزیر امور خارجه این کشور، انتظار می رفت این مساله تا حدودی رفع شود. پیش بینی می شد در پی این دیدارها، فرایند تایید خبرنگاران صورت گرفته و رادیو آزادی نیز با ملاحظاتی خاص و شیب کندتر افزایش نقدها، فعالیت خود را تا بازیابی اعتبار از دست رفته اش ادامه دهد. با این حال به نظر می رسد که سفر جیمی فلای به دوشنبه همچنان آثار و پیامدهای مثبتی نداشته است.

روز گذشته رسانه ها خبر از دستگیری تصادفی افسانه آقابیرشایوا و تهمینه حکیموا، دو خبرنگار رادیو آزادی در یک عملیات مخفی نیروهای وزارت امور داخلی در شهر دوشنبه خبر دادند. گفته می شود هدف از این عملیات بازداشت یک راننده تاکسی بود که به قاچاق مواد مخدر مبادرت می کرد. با این حال، تهمینه حکیموا به رسانه ها گفته است که با دیدن حمله گروه 5 نفره به راننده خودرویی که او نیز مسافر آن بود، از وضعیت اطرافش آغاز به فیلمبرداری کرد و این عمل نیروهای پلیس را وادار کرد که او و مسافر دیگر این خودرو که افسانه آقابیرشایوا را نیز بازداشت کنند.

در نهایت این دو خبرنگار رادیو آزادی به شعبه امور داخلی ناحیه فردوسی در پایتخت فرستاده شده و به آن ها می گویند که به جهت ایجاد ممانعت در کار پلیس می بایست 15روز را در زندان بگذرانند. مقامات پلیس دوشنبه گفته اند که علت بازداشت این دو خبرنگار فیلمبرداری از ماموریت پلیس بوده است. با این حال در ادامه پس از بررسی دوربین ها و پاک کردن فیلم های مربوط به عملیات پلیس، با اخذ تعهد کتبی این دو خبرنگار آزاد می شوند.

اگرچه رسانه ها بعضا گفته اند که بازداشت این دو خبرنگار رادیو آزادی اتفاقی بوده است، اما برخی تحلیل گران معتقدند از این پس این قبیل اقدامات تصادفی علیه خبرنگاران رادیو آزادی افزایش خواهد یافت. برخی نیز سناریوهای پیچیده تری را برای از دور خارج کردن خبرنگاران و نیروهای وابسته به رادیو آزادی در تاجیکستان مطرح می کنند. با این حال به نظر نمی رسد به رغم وارد آمدن ضربات قابل توجه به اعتبار رادیو آزادی، مقابله با نفوذ حدودا 3 دهه ای این رسانه در تاجیکستان کار ساده ای باشد.

البته از سوی دیگر نیز باید اشاره داشت که برخی رویکردهای در پیش گرفته شده از سوی رادیو آزادی بعضا خلاف واقع بوده و با هدف فتنه انگیزی و برآشفتن فضای عمومی تاجیکستان صورت گرفته است. از این منظر شاید برخی واکنش های دولت تاجیکستان را بتوان طبیعی و در چارچوب منطق امنیتی و اجتماعی تلقی کرد. وزارت امور خارجه تاجیکستان در بیانیه ای که 3 جولای 2019 پیرامون وضعیت رادیو آزادی منتشر می کند، می نویسد: آنگونه که تحلیل ها نشان می دهند، مواردی که رادیو آزادی منتشر می کند به جای نشان دادن واقعیت زندگی سیاسی، مالی، اجتماعی و فرهنگی کشور، برعکس در شکل ماجراجویانه و اغواانگیز به خوانندگان و شنوندگان اخبار دور از حقیقت را پیشنهاد می کند.

در همین حال باید توجه داشت که رادیو آزادی یک رسانه رادیکال و ایدئولوژیک غربی است که مرکز اصلی آن در واشنگتن بوده و زیر نظر آژانس رسانه های دنیای، به عنوان یک مجموعه وابسته به دولت ایالات متحده عمل می کند. رویکردها و خط مشی دور از واقعیت و بعضا فتنه انگیز این رسانه در بسکمک از کشورها مشهود بوده و علت ممنوعیت فعالیت آن در بسکمک از کشورهای دنیا نیز معین است. با این حال به نظر می رسد اعمال فشار ایالات متحده بر تاجیکستان به دلیل اعطای کمک های مالی و غیرمالی به این کشور باعث شده تا این رسانه بتواند مجوز فعالیت در تاجیکستان را اخذ کند.

گفتنی است طی سال های اخیر گروه های اپوزوسیون تاجیک اتهامات متعددی را علیه رادیو آزادی در خصوص همکاری با دولت تاجیکستان مطرح می کردند. با این حال، کمتر به این اتهامات توجه می شد. از ابتدای سال 2019 و به ویژه پس از آن که اسنادی از همکاری های احتمالی صفحه تاجیکی رادیو آزادی با حلقه های نزدیک به دولت تاجیکستان و چهره هایی همچون حسن اسداله زاده مطرح شد، جریانی علیه این رسانه در فضای بین المللی شکل گرفت. گفته می شد دفتر جدید رادیو آزادی در ساختمان معروف سازیدانیه در شهر دوشنبه، متعلق به شرکت تجاری اسدالله زاده بوده و قراردادهای این رسانه نیز بعضا با حلقه های نزدیک به وی به امضا رسیده است. در نهایت با انتشار مقالاتی در اوراسیانت و برخی پایگاه های غربی، بازرسی و تفحص از این رسانه آغاز شد و در نتیجه آن تغییراتی در ساختار رادیو آزادی به وجود آمد. در پی این افشاگری ها، ساجده میرزا، رئیس صفحه تاجیکی، عباس جوادی، مسئول برنامه آسیای مرکزی، نناد پیچ، مدیر برنامه های رادیو آزادی و در نهایت نیز مدیر کل این رسانه برکنار شده و افراد جدیدی جایگزین شدند. سفر جیمی فلای، رئیس جدید رادیو آزادی به تاجیکستان که اولین سفر رئیس رادیو آزادی و اولین سفر خارجی فلای نیز بود، در ادامه همین تحولات به وقوع پیوست.